การดูแลผู้สูงอายุเป็นเรื่องที่สำคัญอย่างมากในปัจจุบัน เนื่องจากประชากรผู้สูงอายุมีการเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง และประเทศไทยเองก็กำลังจะก้าวเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุเต็มรูปแบบ ผู้คนในสังคมและญาติใกล้ชิดต้องเรียนรู้ที่จะเข้าใจและดูแลผู้สูงอายุ เพื่อให้ผู้สูงอายุมีคุณภาพชีวิตในช่วงบั้นปลายอย่างความสุข
การดูแลผู้สูงอายุมีหลายด้านที่ต้องคำนึงถึง เช่น ด้านอาหาร ด้านความปลอดภัย ด้านสุขภาพ และด้านสังคม จึงส่งผลทำให้การดูแลผู้สูงอายุไม่ใช่เรื่องง่าย อีกทั้งยังต้องคำนึงถึงความแตกต่างของผู้สูงอายุแต่ละคนโดยเฉพาะอย่างยิ่งในเรื่องการดูแลด้านสุขภาพที่นับว่าผู้สูงอายุแต่ละคนก็มีเงื่อนไขและข้อจำกัดทางสุขภาพต่างกัน การใส่ใจดูแลก็ย่อมมีความต่างกันด้วย นอกจากการดูแลด้านสุขภาพแล้วการดูแลสุขภาพจิตของผู้สูงอายุก็เป็นเรื่องสำคัญไม่แพ้กัน โดยเฉพาะพฤติกรรมผู้สูงอายุนั้นขึ้นชื่อในเรื่องของการขี้น้อยใจและอารมณ์แปรปรวน การทำความเข้าใจและดูแลจิตใจคนวัยชราจึงเป็นสิ่งที่สำคัญและไม่ควรมองข้าม บทความนี้้จะพาไปทำความเข้าใจเกี่ยวกับการดูแลผู้สูงอายุทั้งทางด้านสุขภาพและจิตใจ อย่างแรกมาดูกันก่อนเลยว่าคนวัยชรานั้นต้องอายุเท่าไหร่ขึ้นไป ดังนี้
วัยผู้สูงอายุหรือวัยชรา ตามพระราชบัญญัติผู้สูงอายุ พ.ศ. 2546 ได้นิยามความหมายไว้ว่าคือบุคคลซึ่งมีอายุเกินกว่าหกสิบปีบริบูรณ์ขึ้นไปและมีสัญชาติไทย
หากคุณเป็นคนหนึ่งที่ต้องดูแลผู้สูงอายุ แต่ไม่รู้วิธีการดูแลผู้สูงอายุที่ถูกต้องนั้นเป็นอย่างไร เราได้สรุปวิธีการดูแลผู้สูงอายุฉบับเข้าใจง่ายไว้ให้แล้ว โดยมีรายละเอียด ดังนี้
การดูแลด้านสุขภาพเป็นเรื่องที่ควรให้ความสำคัญเป็นอันดับแรกในการดูแลคนวัยผู้สูงอายุ เนื่องจากผู้สูงอายุมักจะมีโรคเรื้อรังและโรคประจำตัวหลายโรค ดังนั้นจึงต้องใส่ใจดูแลสุขภาพของผู้สูงอายุเพื่อป้องกันการภาวะแทรกซ้อนของโรคและลดโอกาสที่จะเกิดโรคใหม่ขึ้นได้ในอนาคต
การดูแลสุขภาพของผู้สูงอายุมีหลายวิธี เช่น การดูแลสุขอนามัย อาหาร หรือการออกกำลังกาย ซึ่งจะช่วยให้ผู้สูงอายุมีสุขภาพแข็งแรงและมีคุณภาพชีวิตที่ดี
การดูแลสิ่งแวดล้อมเป็นสิ่งสำคัญในการดูแลผู้สูงอายุ เนื่องจากสิ่งแวดล้อมมีผลต่อสุขภาพและคุณภาพชีวิตของผู้สูงอายุ ดังนั้นควรมีการดูแลสิ่งแวดล้อมให้เหมาะสมและเอื้อกับผู้สูงอายุ เช่น พื้นบ้านควรเรียบเป็นระนาบเดียวไม่มีพื้นยกระดับ วัสดุปูพื้นควรจะฝืดไม่มันเงาอย่างพื้นกระเบื้องยาง รองรับแรงกระแทก ควรมีราวจับกันล้ม อากาศถ่ายเท มีแสงสว่างเพียงพอ และควรมีพื้นที่โล่งกว้างสำหรับให้ผู้สูงอายุสามารถทำกิจกรรมหรือออกกำลังกายเบาๆ ได้
การดูแลสวัสดิการเป็นอีกหนึ่งเรื่องที่ควรให้ความสำคัญในการดูแลผู้สูงอายุ เนื่องจากผู้สูงอายุมักจะมีความต้องการในเรื่องของสวัสดิการต่างๆ เช่น การดูแลเรื่องการเงิน การเดินทาง หรือการดูแลเรื่องการเข้าถึงบริการต่างๆ ซึ่งจะช่วยให้ผู้สูงอายุมีคุณภาพชีวิตที่ดีและมีความสุข
การดูแลผู้สูงอายุด้านจิตใจถือว่ามีความสำคัญมาก เพราะคนสูงวัยมักจะเกิดความน้อยใจว่าตนเองรู้สึกไม่มีคุณค่าเหมือนแต่ก่อน ร่างกายก็ไม่แข็งแรง ต้องคอยเป็นภาระให้ลูกหลานต้องดูแล ซึ่งนี่อาจจะทำให้เกิดภาวะซึมเศร้าในผู้สูงอายุได้ ดังนั้นผู้ดูแลจึงควรชวนผู้สูงอายุพูดคุย พาไปเข้าสังคม หรือทำกิจกรรมเพื่อผ่อนคลายจิตใจให้ผู้สูงอายุร่าเริงแจ่มใสอยู่เสมอ
การดูแลเรื่องสุขอนามัยในผู้สูงอายุนับว่าสำคัญอย่างมาก เพราะคนวัยผู้สูงอายุมีภูมิคุ้มกันในร่างกายลดลง จึงส่งผลทำให้คนวัยนี้ป่วยง่ายหรือเกิดอาการภูมิแพ้ได้ง่าย ดังนั้นผู้ดูแลควรหมั่นดูแลความสะอาดร่างกายและสภาพแวดล้อมที่อยู่อาศัยเป็นประจำ ยกตัวอย่างเช่น การรักษาความสะอาดภายในบ้าน การดูแลเล็บหรือเส้นผมให้สะอาดอยู่ตลอดเวลา เพื่อให้ผู้สูงวัยมีสุขอนามัยที่สะอาดและไม่ป่วยง่ายนั่นเอง
จำนวนประชากรของกลุ่มผู้สูงอายุที่มีมากขึ้นได้ส่งผลให้ผู้สูงอายุมีโรคที่พบมากขึ้นและมีความรุนแรงมากขึ้น ผู้สูงอายุบางรายมีอาการของโรคอัมพฤกษ์ อัมพาต เนื่องจากร่างกายมีการเปลี่ยนแปลงทางกายภาพและชีวภาพ ดังนั้นการเตรียมรับมือกับโรคเหล่านี้จึงมีความสำคัญอย่างยิ่งในการดูแลผู้สูงอายุ นอกจากโรคอัมพฤกษ์ อัมพาตแล้ว ยังมีโรคสุดฮิตในผู้สูงอายุ ดังนี้
การออกกำลังกายเป็นสิ่งที่สำคัญในการป้องกันโรคในผู้สูงอายุ โดยควรออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ อย่างน้อยวันละ 30 นาที หรือ 5 วันต่อสัปดาห์ โดยเลือกทำกิจกรรมที่ถูกใจและเหมาะสมกับสภาพร่างกาย เช่น การเดินเร็ว หรือโยคะเบา ๆ เป็นต้น
นอกจากนี้การบริโภคอาหารที่เหมาะสมเป็นสิ่งสำคัญในการรักษาสุขภาพของผู้สูงอายุ ควรรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ต่อร่างกาย เช่น ผัก ผลไม้ และอาหารที่มีไขมันไม่เกิน 30% ของพลังงานทั้งหมด นอกจากนี้ ควรลดการบริโภคอาหารที่มีน้ำตาลสูง เช่น น้ำอัดลม ขนมหวาน และอาหารที่มีเนื้อสัตว์มากเกินไป
การตรวจสุขภาพประจำปียังเป็นสิ่งสำคัญอย่างมากในการป้องกันโรคในผู้สูงอายุ ควรตรวจสุขภาพประจำปีอย่างสม่ำเสมอ เพื่อตรวจหาโรคและรักษาโรคที่พบ เช่น โรคเบาหวาน ความดันโลหิตสูง หรือโรคหัวใจ อีกทั้งการรักษาสุขภาพจิตเป็นสิ่งสำคัญในการป้องกันโรคในผู้สูงอายุ ควรรักษาสุขภาพจิตอย่างสม่ำเสมอ เพื่อลดความเครียดและความวิตกกังวล โดยการฝึกสมาธิ การอ่านหนังสือ หรือการเข้าร่วมกิจกรรมที่ชอบ เป็นต้น
แน่นอนว่าพอเริ่มอายุมากขึ้นกิจกรรมที่อยากทำก็อาจจะมีน้อยลง เพราะสมรรถนะทางกายเริ่มไม่แข็งแรงไม่กระฉับกระเฉงเหมือนเดิม ทำให้ผู้สูงอายุเริ่มไม่อยากทำกิจกรรม แต่อย่างไรก็ตามการเข้าร่วมกิจกรรมยังจำเป็นต่อผู้สูงอายุ เพราะเป็นวิธีที่ดีในการช่วยให้ผู้สูงอายุรู้สึกสดชื่นและมีชีวิตชีวาอยู่ตลอดเวลา ดังนั้นคนที่ต้องดูแลผู้สูงอายุควรให้ผู้สูงอายุได้ลองทำกิจกรรมใหม่ ๆ ดังนี้
การเรียนรู้ทักษะใหม่จะช่วยเสริมสร้างความมั่นใจ ช่วยให้สมองยังทำงานได้ดีลดภาวะสมองเสื่อมอัลไซเมอร์ได้และยังเพิ่มโอกาสในการหางานใหม่ได้ ทำให้ผู้สูงอายุรู้สึกไม่เบื่อในวัยเกษียณ
การเรียนรู้ทักษะใหม่อาจจะเป็นเรื่องที่ยากขึ้นเมื่อเทียบกับการเรียนรู้ในช่วงที่อายุยังน้อย ดังนั้น การเรียนรู้ทักษะใหม่ต้องคำนึงถึงความเหมาะสมของสภาพแวดล้อม ความสนใจ และสุขภาพของผู้สูงอายุด้วย
ยกตัวอย่างร้านกาแฟ Mother Roaster ที่โด่งดังในโลกโซเชียล ร้านนี้มีเจ้าของร้านวัยเก๋าอย่างป้าพิมเป็นบาริสต้า จุดเริ่มต้นเกิดมาจากความเหงาอยากหาอะไรทำหลังเกษียณ ให้โอกาสตัวเองได้พบปะพูดคุยกับผู้คนและสร้างรายได้ให้ตัวเอง อีกทั้งยังทำให้ตัวเองรู้สึกมีคุณค่ามากกว่าการอยู่บ้านเฉย ๆ บวกกับเป็นคนชอบชงชอบดื่มกาแฟอยู่แล้วก็เลยเกิดเป็นร้านกาแฟ Mother Roaster หรือร้านขายกาแฟที่คั่วเมล็ดโดยคนเป็นแม่ขึ้นมา
การเสริมทักษะความจำของผู้สูงอายุเป็นสิ่งสำคัญในการดูแลผู้สูงอายุ เช่น การสอบถามการรับประทานอาหารหรือการทานยา การเข้าถึงข้อมูลเกี่ยวกับประวัติการรักษาพยาบาล และการย้ำเตือนเกี่ยวกับการนัดหมายทางการแพทย์ เพราะจะช่วยให้ผู้สูงอายุรู้สึกมั่นใจว่าตนเองยังความจำดี รับผิดชอบกับชีวิตของตนเองได้ไม่ได้เป็นภาระของลูกหลานตลอดเวลา
การสร้างโอกาสให้ผู้สูงอายุเป็นสิ่งสำคัญเพื่อให้เหล่าคุณตาคุณยายสามารถมีชีวิตที่มีคุณภาพและมีความสุขได้ การสร้างโอกาสนี้สามารถทำได้โดยการสร้างกิจกรรมที่เหมาะสมกับความสามารถและความสนใจของผู้สูงอายุ การพาผู้สูงอายุเข้าร่วมกลุ่มพบปะสังคมที่เป็นประโยชน์สำหรับสุขภาพจิตและร่างกายของพวกเขา เพื่อแบ่งปันประสบการณ์และความรู้ของกับผู้สูงอายุคนอื่น ๆ
เมื่อมีอายุมากขึ้น การพบปะสังสรรค์กับเพื่อนในวัยเดียวกันก็อาจจะมีน้อยลง ดังนั้นการสร้างงานอดิเรกให้แก่ผู้สูงอายุ จะเป็นการคลายความเหงาในผู้สูงอายุ งานอดิเรกที่จัดสรรให้ผู้สูงอายุควรเป็นงานอดิเรกที่สามารถทำได้โดยง่ายและไม่ใช้แรงมากเกินไป อย่างเช่น การเล่นหมากรุก หรือการประดิษฐ์ของใช้จากขยะรีไซเคิล เป็นต้น
นอกจากนั้นเรายังอาจหาตัวช่วยในการดูแลผู้สูงอายุเพิ่มเติมอย่างอุปกรณ์เพื่อสุขภาพ ไม่ว่าจะเป็นเครื่องนวด เตียงไฟฟ้า หมอนเพื่อสุขภาพ ฯลฯ เพื่อช่วยเสริมสร้างคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุให้ดียิ่งขึ้น
ทั้งหมดนี้เป็นเคล็ดลับการดูแลผู้สูงอายุแบบพื้นฐานที่ช่วยดูแลและฟื้นฟูสุขภาพกายและจิตใจให้ดียิ่งขึ้น หวังว่าจะเป็นประโยชน์ให้กับทุกคนในการเตรียมความพร้อมไว้ดูแลผู้สูงอายุในครอบครัว ซึ่งหัวใจสำคัญของการดูแลผู้สูงอายุนั้นก็คือการเข้าใจและรับฟังความต้องการของผู้สูงอายุ เพราะเป็นการแสดงออกถึงความรักความเคารพที่คุณมีต่อพวกเขา จะทำให้ผู้สูงอายุรู้สึกว่าได้รับความรักความใส่ใจจากลูกหลาน ช่วยลดอาการน้อยใจหรือความรู้สึกไร้ค่าว่าเป็นภาระของลูกหลานลงไปได้ เท่านี้ก็แฮปปี้กันทั้งผู้สูงอายุและผู้ดูแลอีกด้วย
